Waterschap Rivierenland kiest in Gameren voor een nieuwe manier van dijkversterking: de grofzandbarrière. Deze techniek, vaak goedkoper en milieuvriendelijker dan andere methodes, voorkomt het ontstaan van piping (het vormen van doorgaande kanaaltjes onder de dijken heen naar de rivier toe), waardoor dijken kunnen verz(w)akken.
Uiterste precisie bij aanleg grofzandbarrière
Het is eind september als op een regenachtige middag graafmachines de grofzandbarrière bij de dijk van Gameren laag voor laag met zand vullen. Het is ook een bijzonder gezicht: niet één maar twee aannemerscombinaties werken gebroederlijk naast elkaar aan de dijkversterking in Gameren. “We hebben na een aanbesteding met elf partijen uiteindelijk besloten dat twee aannemers het project uitvoeren, ieder met hun eigen techniek”, zegt Koen van Gerven, als Technisch Manager bij Waterschap Rivierenland verantwoordelijk voor het ontwerp en de realisatie.
Deltagoot
De aanleg van de grofzandbarrière gebeurt in enkele maanden, maar het idee en vooronderzoek duurde veel langer. “Vijf jaar geleden zijn we gestart met dit nieuwe concept”, zegt projectleider Ulrich Förster van Deltares. “We zijn begonnen in ons laboratorium en hebben het in een groot aantal proefvariaties op verschillende schalen doorontwikkeld.” In de Deltagoot is een dijk op schaal nagebouwd en heeft Deltares de werking van de grofzandbarrière getest en met behulp van proeven op middelgrote schaal is het mechanisme van falen verder onderzocht.
Met deze innovatieve techniek plaatsen de aannemers onderaan de dijk op de overgang van de kleilaag naar de zandondergrond een sleuf van grof zand. Het werkt als een filter dat het water doorlaat en voorkomt dat het doorsijpelende water het onder de dijk aanwezige fijne zand meevoert. Hierdoor ontstaan er geen holle ruimtes onder de dijk en blijft de dijk stabiel.
De diepteligging van de GZB dient aan te sluiten op het daadwerkelijk in het veld gevonden scheidingsvlak zand/klei.
De dikte van de GZB bedraagt minimaal 145 cm.
De dijkversterking Gameren bestaat uit het aanbrengen van een grofzandbarrière (GZB) en lokaal een binnendijkse steunberm over een lengte van 1 km. Het totale werk loopt van dijkpaal 134+50 tot 144+50 en is opgesplitst in 4 deelvakken.
De hoogte van de GZB boven het scheidingsvlak van klei en zand (inkassing) bedraagt 50 cm.
Innovatiepartnership
Op de bouwlocatie is het continu zoeken naar de beste oplossingen in dit innovatiepartnership. Dennis Boone, van aannemerscombinatie Martens en Van Oord - Van der Ven: “Er is bijvoorbeeld best veel tijd gaan zitten in het zoeken naar het juiste grove zand. Hiervoor wordt verschillend grof zand uit trechters in de juiste verhouding gemengd, zodat het doorlatend genoeg is en het fijne zand onder de dijk tegenhoudt.” De afstemming tussen de partijen is belangrijk, benadrukt Marc van Veggel van de aannemerscombinatie Wetering - FPH Ploegmakers - Vissers Ploegmakers. “Deze wisselwerking is belangrijk. Als Deltares met een ontwerpaanpassing kwam, keken wij of het uitvoerbaar was en vertaalden het naar de uitvoerbaarheid in de praktijk.”
Strijd tegen piping
Het Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP) werkt in Nederland aan de versterking van 1500 kilometer aan dijken. Dijken die gevoelig zijn voor piping liggen vooral in het oostelijke deel van Nederland: het rivierengebied tussen Zaltbommel en Zwolle tot aan de Duitse grens. Daar liggen de zandlagen dicht aan de oppervlakte van de dijk.
Milieuvriendelijk
Werken met een grofzandbarrière is goedkoper, sneller, milieuvriendelijker en ruimtebesparender dan andere oplossingen, zoals het plaatsen van een brede berm of een stalen damwand, vertelt Ulrich Förster. “Het plaatsen van een stalen damwand kan de waterhuishouding onder de dijk verstoren en is duurder om aan te leggen.” Andere waterschappen zijn al langs geweest om te kijken hoe het werkt. “Er is veel interesse voor deze techniek”, vertelt Koen van Gerven.
Meer informatie
Ulrich Förster
Dijkexpert
Twee werelden
“Nieuw voor ons in dit project was dat we veel actiever aan de oplossingen mee hebben gedacht. Maar dat werkt goed. Twee werelden komen samen: de wetenschap van Deltares en de praktijk van ons. Zo kom je tot innovatieve oplossingen.”
Dennis Boone,
Martens en Van Oord & Van der Ven
800 kilometer
“Er is rond 800 kilometer aan afgekeurde dijken die last hebben van piping. Meer dan de helft daarvan kunnen de waterschappen aanpakken met deze techniek.”
Ulrich Förster, projectleider en onderzoeker Deltares
Stap voor stap
“Je komt steeds voor nieuwe uitdagingen te staan, maar door elke stap in het proces duidelijk te definiëren en samen kennis in te brengen, zijn we succesvol.”
Koen van Gerven, Waterschap Rivierenland
Wisselwerking
“Door het bij elkaar brengen van kennis en expertise in de Denktank monitoring zijn we samengekomen tot een monitoringssysteem waar de dijkbeheerder mee uit de voeten kan. De omgeving is nauw betrokken bij het project. Bewoners kunnen bij ons terecht voor vragen en we organiseren wekelijks excursies voor geïnteresseerde partijen.”
Marc van Veggel, Wetering - FPH Ploegmakers - Vissers Ploegmakers