De voorbereidingen voor de conferentie zijn in volle gang. Er komen tussen de 150 en 200 deelnemers naar Utrecht uit landen als bijvoorbeeld België, Duitsland, het Verenigd Koninkrijk, Hongarije, Litouwen en zelfs Canada en Maleisië. Tientallen experts vertellen over de uitkomsten van hun laatste onderzoeken met (micro)plastics in de bodem en ook een vertegenwoordiger van de Europese commissie is een van de sprekers. Het doel van deze conferentie is om dit onderwerp op de kaart te zetten, wetenschappers en beleidsmakers bij elkaar te brengen en de onderzoeken naar plastics in de bodem te stimuleren en coördineren maar ook om de experimentele en analytische uitdagingen in dit soort onderzoek ter discussie te stellen.

Het gevaar van plastic dat in zeeën terechtkomt, de plastic soep, kreeg de afgelopen jaren al veel aandacht. Maar de aanwezigheid en effecten van plastic in de bodem is nog relatief onbekend, terwijl het een steeds groter probleem wordt. ‘Plastic in de bodem werkt anders dan plastic in het water. In de bodem hoopt het zich op en blijft liggen op vaste plekken. Het breekt langzaam af, geeft toxische stoffen af aan de omgeving en kan zo schadelijke effecten voor mens, plant en dier veroorzaken’, zegt Lisette Peters, beleidsmedewerker van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. ‘De samenstelling van de plastics is complex, het zijn niet alleen polymeren maar vooral veel additieven, zoals stabilisatoren en kleurstoffen. Dat maakt het lastiger om te onderzoeken wat de effecten zijn’, vult Petra Krystek aan, expert chemische- en milieuverontreiniging bij Deltares.

Bovendien neemt de hoeveelheid plastics in de grond nog steeds toe. Stukken pvc-buis en ander bouwafval zijn gebruikt bij het aanleggen van wandelpaden. In vele particuliere tuintjes ligt worteldoek tegen onkruid. Maar ook in dijken en onder het spoor is geokunststof gebruikt om het steviger te maken. Krystek: ‘Een steeds groter deel van Nederland ligt op plastic, dat lange tijd blijft liggen. Maar wat gebeurt er met die plastic deeltjes, hoe breekt het af en welke stoffen veroorzaken schade aan het milieu? Hierover weten we veel te weinig.’

Hoewel er steeds meer bekend wordt over microplastics in de bodem, is het nog onbekend wat de risico’s zijn. ‘De aantallen en hoeveelheden plastics krijgen we steeds beter in beeld, maar wat voor effecten het heeft is lastig om iets over te zeggen’, zegt Peters. En die zekerheid is wel nodig. Zolang de onderzoekers geen betrouwbare analyses doen naar de gezondheidseffecten van microplastics in de bodem, kan het ministerie geen actie ondernemen. ‘Als je beleidsmaatregelen wilt invoeren voor boeren of grondverzetbedrijven om de plastics in de bodem te verminderen, moet je precies weten wat er gebeurt in die bodem.’ Krystek vult aan: ‘Er is wel beperkt wetenschappelijk onderzoek naar microplastics in de bodem gedaan, maar dat is nog gefragmenteerd en daaruit kunnen we nog geen conclusies trekken.’

Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) heeft daarom een plan ontwikkeld om alle kennis over dit thema te bundelen. Er moeten betrouwbare technieken komen om microplastics in de bodem te analyseren. Ook moet duidelijk zijn wat de bijdrage is van de belangrijkste bronnen van microplastics aan de verspreiding in de bodem. Peters: ‘We zijn binnen het ministerie een studie gestart wat die bronnen zijn. Het RIVM gaat daarnaast een meetcampagne starten waarin ze in de Nederlandse bodem gaan onderzoeken wat voor onbekende stoffen erin zitten. Daarin gaan we kijken of we microplastics mee kunnen nemen. Binnen het ministerie pakken we het breed aan. Andere collega’s zijn in gesprek met producenten om minder plastics te gebruiken bij toepassingen in hun producten. Want het liefst gaan we naar een situatie dat we voorkomen dat het in de bodem komt.’

Deltares verdiept zich verder in dit onderwerp en is partner in het project MOMENTUM, een consortium van 25 participanten dat oplossingen bedenkt om de gevolgen voor de gezondheid door microplastics te verminderen. ‘Deltares is daarnaast trekker om een ‘roadmap’ te maken hoe je in welke fase van het proces plastics kunt beperken of zelfs minimaliseren door gebruik te maken van vervangend materiaal’, vertelt Krystek. En als medeorganisator van de conferentie wil Deltares de inzichten en de discussie over microplastics in de bodem versterken. ‘Mooi dat we verschillende disciplines uit zoveel landen bij elkaar brengen. Toen iedereen zich druk maakte over de plastic soep in de zee, zei iemand tegen me dat het in de bodem een veel groter probleem was. Toen dacht ik wel, hoe kan dat? Maar inmiddels weet ik dat een brede aanpak nodig is. Microplastic ligt overal op, in en onder de grond. Het komt van het water in de grond, op de akkers nemen de planten het op dat wij weer eten. In deze conferentie zetten we de discussie voort.’