Nieuw-Zeeland is omgeven door de oceaan en heeft daarom een gematigd klimaat. Het land heeft ook te maken met allerlei natuurrampen die erger worden door de effecten van klimaatverandering. ‘Recent hadden we mariene hittegolven en extreme ex-tropische cyclonen’, zegt Judy Lawrence in het kantoor van Deltares in Delft. ‘Extreme regenval heeft veel schade veroorzaakt, met negatieve effecten op mensen en de economie. De droogtes worden ernstiger. De extreme weersomstandigheden hebben invloed op bewoners in de steden en op het platteland, op de landbouw, de beschikbaarheid van water en onze infrastructuur.’

Lawrence bezocht de jaarlijkse conferentie van de Society for Decision Making Under Deep Uncertainty (DMDU) bij Deltares afgelopen herfst, waar ze een presentatie gaf over de ervaringen van Nieuw-Zeeland met de Dynamic Adaptive Policy Pathways planning (DAPP). ‘Onze nieuwe SeaRise-informatie toont aan dat delen van de bodem van Nieuw-Zeeland vrij snel dalen en dat heeft vanwege de zeespiegelstijging op de korte termijn gevolgen voor de planning van onze infrastructuur.’

De Nieuw-Zeelandse overheid maakte de eerste National Risk Assessment in 2020 en het eerste Adaptation Plan in 2022. Lawrence is commissaris bij de Climate Change Commission, een onafhankelijk overheidsorgaan dat advies geeft over uitstootvermindering en adaptatie. De commissie rapporteert om het jaar over de vooruitgang en effectiviteit van het National Adaptation Plan en maakt elke zes jaar de National Risk Assessment. ‘Er is dus een institutionele architectuur voor het adaptatiewerk, wat belangrijk is voor het implementeren van adaptatie’, merkt ze op.

Net als in Nederland, zijn er in Nieuw-Zeeland projecten om ruimte te maken voor de rivieren. ‘We hebben voorbeelden in onze stedelijke gebieden waar we het stroomgebied meer ruimte en opnamecapaciteit hebben gegeven door de huizen weg te halen en de loop van de rivier weer natuurlijker te maken’, zegt Lawrence. ‘Het planten van bomen en het herstellen van natte gebieden heeft ook bescherming aan het land gegeven, omdat het sediment in het water door overstromingen vermindert, terwijl je het gebied aantrekkelijker maakt voor de bewoners en zorgt voor gezondere ecosystemen.’

Tien jaar geleden hoorde Lawrence voor het eerst over het anticiperende planningswerk bij Deltares. ‘In 2013 probeerden we te begrijpen hoe we zouden kunnen omgaan met de veranderende risico’s en onzekerheden van de effecten van klimaatverandering in Nieuw-Zeeland’, herinnert ze zich. ‘Marjolijn Haasnoot van Deltares zag een referentie van een rapport van ons op LinkedIn en nam contact met me op. Ze dacht dat we misschien interesse zouden hebben om te kijken naar de dynamic adaptive policy pathways.’ Hetzelfde jaar was Lawrence toevallig in Europa voor een conferentie en bracht een bezoek aan Deltares.

De Dynamic Adaptive Policy Pathways-aanpak (DAPP), een besluitvormingstool om met onzekerheid en veranderende risico’s om te gaan, sprak Lawrence en haar collega’s erg aan, want, zegt ze: ‘Het biedt een systematische manier om adaptatieopties na verloop van tijd te beoordelen en ze te stresstesten tegen verschillende mogelijke scenario’s.’

Via Deltares maakten Lawrence en haar collega’s ook kennis met serious games. ‘Ze trainden ons in het gebruik ervan’, zegt ze, ‘en Deltares hielp ons twee Nieuw-Zeelandse games te ontwikkelen, een rivierspel en een zeespiegelstijgingspel, die op de website van Deltares staan. Die hebben we in Nieuw-Zeeland gebruikt als manier om de medewerkers van lokale overheden en beleidsmakers te laten nadenken over de lange termijn en om verschillende routes en mogelijkheden te ontwerpen in een ‘veilige’ context.’

Kort daarop introduceerde Lawrence de DAPP-aanpak in Nieuw-Zeeland en nu wordt het in verschillende gemeenschappen gebruikt. ‘We zijn een soort testomgeving geworden in Nieuw-Zeeland’, legt ze uit. ‘We experimenteren met de aanpak op veel meer gebieden dan alleen rivieren en de kust, alles waar verandering in de tijd of onzekerheid een rol bij speelt.’

Verschillende besturen en consultants in het land hebben al gebruikgemaakt van de aanpak voor vervoersplanning, wegen en drinkwaterinfrastructuur, management van ongedierte, bedreigde diersoorten en het kustmilieu. Lawrence: ‘Het helpt om te begrijpen hoe de wereld aan het veranderen is. Je kan burgers betrekken in die discussie, door middel van workshops of op een meer technische manier via modellering. Dit is bijzonder schaalbaar.’

Het kust richtlijn document (national Coastal Hazards and Climate Change guidance) waarvan Lawrence de coauteur is, is gebaseerd op DAPP en overheidsdepartementen, lokale overheden en consultants in Nieuw-Zeeland zijn er bekend mee. Sommige onderdelen ervan zijn verwerkt in wetgeving. Het Departement van Natuurbehoud heeft DAPP bijvoorbeeld gebruikt voor een adaptatieplan voor bedreigde berghutten, omdat gletsjers snel verdwijnen en morene wanden instorten. ‘De aanpak toepassen samen met serious games, is een innovatie die de eerste gebruikers helpt na te denken over de impact van de besluiten van nu omdat het onzeker is hoe de omstandigheden gaan veranderen. Zo kunnen we voorkomen dat we nu inflexibele aanpassingsmaatregelen nemen en daardoor dure bijstellingen in de toekomst.’

Lawrence noemt een aantal lessen die in Nieuw-Zeeland, maar ook op andere plekken geleerd zijn en een succes kunnen maken van DAPP in adaptatieplannen. Zo kun je gemeenschappen het beste vanaf het begin betrekken om te begrijpen wat ze belangrijk vinden. Ook van belang is het om een duidelijk mandaat te hebben en heldere overheidsafspraken. ‘Ga uit van verandering en kom vroeg in actie.’

Ze vindt het cruciaal dat er financieringssystemen zijn om de resultaten van een DAPP-analyse toe te passen. ‘In de institutionele regelingen mist vaak de financiering en ook de wettelijke eigendomskwesties gerelateerd aan gecontroleerde terugtrekking, de geplande verplaatsing van huizen, mensen en activiteiten’, zegt ze.

Recent heeft een gemeente in de Hutt Valley in Nieuw-Zeeland meer dan 75 panden gekocht en afgebroken om ruimte te maken voor de rivier. DAPP werd hierbij gebruikt om te informeren over overstromingsrisicomanagement – de eerste toepassing van DAPP in de praktijk in Nieuw-Zeeland. Andere voorbeelden aan de kust zijn hierna gevolgd – in de Hawkes Bay en de Bay of Plenty, waar buurtcomités te horen kregen over verschillende opties en implementatiestrategieën.

DAPP wordt behalve in Nieuw-Zeeland ook in allerlei andere delen van de wereld gebruikt. Lawrence: ‘Het is echt de norm geworden om met grote onzekerheid en verandering om te gaan, naast andere DMDU tools, zoals Robust Decision Making en nieuwe vormen van Real Options Analysis die zich richten op de kosten van de aanpassingsmaatregelen. Deltares neemt samen met de TU Delft en andere internationale collega’s het voortouw bij deze ontwikkelingen door wereldwijd samen te werken met landen als Nieuw-Zeeland.’ Ze concludeert: ‘We hopen dat we succes gaan boeken omdat klimaatverandering heviger wordt en sneller gaat. Samenwerkend leren is hierbij cruciaal.’